Zarządzanie w świecie VUCA, SPAM i BANI
Czym są VUCA, SPAM i BANI? Nie jest to znana z serii książek o Muminkach fioletowa postać siejąca strach, ani seria niechcianych wiadomości na skrzynce mailowej, ani nawet pseudonim amerykańskiego przestępcy z lat 30. XX wieku. To teorie przywództwa, które opisują rzeczywistość. Tę, w której jedyną stałą jest zmiana. Dlaczego szczególnie teraz warto poznać, zrozumieć i oswoić trzy wspomniane teorie? Jak zarządzać w dynamicznym otoczeniu? Jak obniżać koszty i umożliwić rozwój przedsiębiorstwa? A w końcu, jak planować i realizować plan w przestrzeni, którą charakteryzują: zmienność, niepewność, złożoność i niejednoznaczność? Czy w ogóle należy tak wielką wagę przywiązywać do wykonania wcześniej ustalonego planu? Zapraszamy do przeczytania cyklu artykułów na temat świadomego zarządzania. Wpisy będą publikowane w każdy czwartek na amiSterowym blogu.
Choć świat od zawsze podąża, to dynamizm ostatnich kilku lat stanowi wielkie wyzwanie dla managerów, dyrektorów i wszystkich osób odpowiedzialnych za zarządzanie. Jak prowadzić biznes w rzeczywistości, w której dopiero opadł kurz po zmianach wymuszonych przez pandemię, a już rosnące ceny energii elektrycznej czy gazu spędzają sen z powiek zarządu? Poznaj i zrozum, że świat, który Cię otacza charakteryzuje: VUCA, SPAM i BANI.
Co to jest VUCA i SPAM?
Minęło już kilkadziesiąt lat od kiedy po raz pierwszy zastosowano pojęcie VUCA w odniesieniu do teorii przywództwa Warrena Bennisa i Burta Nunsa. Nazwa jest akronimem (słowo utworzone przez skrócenie co najmniej dwóch słów), który powstał na potrzeby opisu świata:
- zmiennego (volatile) — stale pojawiające się zmiany przebiegają w sposób chaotyczny. Uniemożliwiają one określenie trendów i wzorców postępowania.
- niepewnego (uncertain) — wciąż pojawiają się nowe wątki, a więc nie można wnioskować przyszłości na bazie doświadczeń z przeszłości.
- złożonego (complex) — sytuacja, w której pomimo zastosowania tych samych procedur działania pojawiają się odmienne efekty. Nie ma możliwości identyfikacji łańcucha przyczynowo-skutkowego.
- niejednoznacznego (ambiguous) — mamy wiele możliwości, a jedna sytuacja ma kilka rozwiązań. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo błędnego odczytania sygnałów, a wybranie najlepszej opcji stanowi wielkie wyzwanie.
Początkowo uczelnia wojskowa United States Army wprowadziła koncepcję VUCA, aby opisać świat w wyniku końca zimnej wojny. Jednak wraz z początkiem XXI wieku teoria zyskała na znaczeniu również w obszarze przywództwa strategicznego. Obecnie ma ona zastosowanie w różnych organizacjach — od tych nastawionych na zysk po edukację. Wpływ na popularność teorii VUCA miał zamach na World Trade Center. Zastanawiano się wtedy, czy można było przewidzieć i zapobiec tej katastrofie.
Kompetencje współczesnego managera
Świat VUCA wymaga od managerów kompetencji w obszarze zarządzania zmianą. Bob Johansen, pracownik Institute for the Future, autor książek biznesowych i doradca wielu globalnych marek w zakresie przygotowania się i kształtowania przyszłości uważa, że liderzy potrzebują umiejętności „VUCA Prime”. Są to:
- wizja (vision) — zamiast szczegółowych planów należy określić wizję firmy lub danego działania. Dzięki temu managerowie wiedzą, jaki jest cel, jednak mają większe możliwości w zmiennych warunkach. Wizja jest jak latarnia morska w trakcie burzy.
- zrozumienie (understanding) — efektywne zarządzanie potrzebuje szybkiej informacji, zarówno od pracowników, klientów, dostawców, jak i maszyn. Umiejętności komunikacyjne, przestrzeń do otwartej wymiany spostrzeżeń oraz systemy, które pozwolą na uzyskanie rzetelnych danych w czasie rzeczywistym, pomagają zrozumieć sytuację i sprawnie podjąć trafną decyzję.
- jasność (clarity) — managerowie powinni określić jasny system zarządzania w firmie. Czytelne procesy, mimo chaosu, który pojawia się w otoczeniu, dadzą pracownikom poczucie zmierzania w wyznaczonym kierunku.
- zwinność (agility) — zamiast rozległych planów, długich dyskusji i wprowadzania wieloetapowych procedur warto zaoferować przestrzeń na postawienie hipotezy, wykonanie testu i sprawdzenie, czy dane działanie przynosi zamierzony rezultat. Zobacz szkolenie, podczas którego opowiadaliśmy o zwinnym modelu zarządzania.
Omawiając teorię VUCA nie sposób nie przytoczyć polskiego akronimu. Określenie SPAM zaproponował Wiesław Grabowski, coach i trener biznesu. Nazwa pochodzi od słów: Szybkozmienność, Płynność, Arcyzłożoność i Mętność.
Co oznacza świat BANI
Określenie BANI stworzył Jamais Cascio, specjalizujący się w wyłanianiu przyszłych trendów, znany również z eksperymentu na temat śladu węglowego (w jednym z artykułów cyklu szerzej poruszymy ten temat). Akronim BANI powstał 2020 roku i miał pomóc w zrozumieniu skutków pandemii i procesów, jakich można spodziewać się w przyszłości. Poszczególne litery oznaczają:
- brittle (kruchy) — aktualne systemy polityczne, energetyczne czy gospodarcze są niczym części domino. Upadek jednego skutkuje zaburzeniem w kolejnych elementach.
- anxious (niespokojny) — żyjemy w ciągłym niepokoju, który potęgują fake newsy oraz nadmierna ilość informacji i bodźców. Zamiast wspierać nowe rozwiązania i propagować świadome decyzje, pozostajemy czujni na kolejną falę trudności.
- non-linear (nieliniowy) — przestała działać logika związków przyczynowo-skutkowych. Drobne decyzje mogą mieć nieproporcjonalnie wielkie skutki, zmiany mogą prowadzić do konsekwencji, które pojawią się dopiero z dużym opóźnieniem, a wielkie zmiany niekoniecznie przyniosą efekty. Dotyczy to skali pandemii (jej zakresu oraz wskaźników śmiertelności), jednak można to również zaimplementować do kryzysów: ekonomicznego czy klimatycznego.
- incpreceptible (niezrozumiały) — wszystkie powyższe elementy sprawiają, że mamy obecnie prawo do braku zrozumienia wielu aspektów życia.
Zarządzanie zwinne
Choć powyższe teorie mogą wydawać się pesymistyczne, należy szukać w nich możliwości i przestrzeni do rozwoju przedsiębiorstwa. Warto oswoić się z myślą, że żyjemy w świecie ciągłych zmian. W rzeczywistości, w której liczy się zwinność — wyznaczanie kierunku i dopasowanie działań do zmieniających się warunków — a nie kurczowe trzymanie się raz określonego planu. Otwartość na nowe technologie, szybki dostęp do rzetelnych danych oraz „jedzenie słonia po kawałku”, zamiast bezskutecznych prób połknięcia go w całości — to tylko niektóre elementy, o których powinien pamiętać współczesny lider.
Poznaj szczegóły i dołącz do uczestników bezpłatnego szkolenia!
